Droga publiczna i jej kategorie
Droga publiczna jest to droga, która zaliczona została do jednej z kategorii dróg na podstawie ustawy z dnia 21.03.1985 roku o drogach publicznych. Droga może być użytkowana przez każdego, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami, których zakres został określony w ustawie lub innych przepisach. Każda droga publiczna otrzymuje odpowiednią kategorię i zarządzona jest przez inny organ (w granicach miast na prawach powiatu zarządcą każdej drogi publicznej jest prezydent miasta):
- zarządcą drogi publicznej krajowej jest Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad,
- zarządcą drogi publicznej wojewódzkiej jest zarząd województwa,
- zarządcą drogi publicznej powiatowej jest zarząd powiatu,
- zarządcą drogi publicznej gminnej jest wójt/burmistrz/prezydent miasta.
Ponadto drogi publiczne podzielona są ze względu na stopień ich dostępności:
- drogi ogólnodostępne,
- drogi ograniczonej dostępności (drogi ekspresowe i autostrady).
Do dróg publicznych nie zaliczają się drogi wewnętrzne.
Obowiązki zarządcy drogi publicznej
Obowiązki zarządcy drogi publicznej regulowane są przepisami ustawy z dnia 21.03.1985 roku o drogach publicznych. Do podstawowych i obowiązkowych zadań należy:
- wykonywanie prac zabezpieczających i remontowych, które mają doprowadzić nawierzchnię do stanu pierwotnego;
- bieżące wykonywanie prac konserwacyjnych.
Zarządca zobowiązany jest do m.in. utrzymywania w dobrym stanie technicznym nawierzchni nie tylko dróg, ale i chodników czy też obiektów inżynierskich. Przeprowadzać powinien okresowe kontrole stanu obiektów mostowych i dróg. Zarządca musi przeciwdziałać niszczeniu dróg przez ich użytkowników, odpowiedzialny jest on również za odpowiednie oznakowanie drogi.
Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej zarządcy dróg publicznych
Odpowiedzialność zarządcy drogi określona została w kodeksie cywilnym (art. 415 K.C.) – odpowiedzialność deliktowa (czyn niedozwolony). Ubezpieczenie OC zarządcy dróg publicznych jest dobrowolne i zakres ochrony określony zostaje w ogólnych warunkach ubezpieczenia. Towarzystwo ubezpieczeniowe odpowiada na tych samych zasadach odpowiedzialności, co ubezpieczony zarząd dróg. Umowa ubezpieczenia OC zawiera w swojej treści wyłączenia (określone zdarzenia), które nie będą objęte ochroną ubezpieczeniową. Towarzystwa ubezpieczeniowe do umów nierzadko wprowadzają również udziały własne – są to np. kwoty obciążające samego sprawcę lub kwoty, od których polisa zostanie uruchomiona.
Zasada pełnego odszkodowania
W dobrowolnym ubezpieczeniu OC zarządcy dróg na podstawie art. 361 K.C. została wyrażona zasada pełnego odszkodowania, czyli zarządca albo jego ubezpieczyciel zobowiązany jest do naprawienia szkody, ale również może ponieść koszt tzw. utraconych korzyści – są to przychody, które nie zostały osiągnięte przez poszkodowanego wskutek zaistniałej szkody.
Odpowiedzialność zarządcy drogi i ubezpieczyciela
Odpowiedzialność zarządcy drogi i jego ubezpieczyciela określa kodeks cywilny art. 415 K.C., do stwierdzenia istnienia odpowiedzialności niezbędne jest łączne wystąpienie następujących czynników:
- powstanie szkody – np. uszkodzenie opony wskutek wjechania w dziurę w drodze;
- szkoda powstała na skutek działania lub zaniechania zarządcy dróg – np. zaniedbania zarządcy doprowadziły do powstania dziury w nawierzchni drogi;
- szkodę i działanie lub zaniechanie łączy związek przyczynowy – np. dziura w nawierzchni drogi, która zniszczyła oponę powstała wskutek zaniedbań zarządcy drogi publicznej.
Zarządca drogi odpowiada za szkody:
- rzeczowe – np. naprawa elementów zawieszenia, wymiana opon,
- osobowe – np. zwrot kosztów leczenia, zadośćuczynienie.
Rola poszkodowanego
Winę zarządcy drogi zgodnie z art. 6 K.C. zobowiązany jest udowodnić poszkodowany. Gdy poszkodowany przyczynił się do powstania szkody lub ją zwiększył obowiązek jej naprawienia zostaje adekwatnie zmniejszony względem zarządcy i jego ubezpieczyciela (art. 362 K.C.).
Zwolnienie odpowiedzialności za szkody zarządcy
Zarządca drogi publicznej może zostać zwolniony z odpowiedzialności jeśli szkody powstały wskutek:
- działania siły wyższej,
- stanu wyższej konieczności.